Het Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) is er trots op dat het door Lockheed Martin een contract is gegund onder een industrieel-participatieprogramma (IP), wat opnieuw een voorbeeld vormt van de voortdurende samenwerking tussen Lockheed Martin en de Nederlandse industrie.
Het e-Pilot-project is een samenwerking gericht op de ontwikkeling van een uitgebreid human-machine teaming-agent die de prestaties van vliegers (militaire piloten) en de operationele veiligheid vergroot, en de algehele missie-effectiviteit verbetert. Dit concept omvat de integratie van cockpitsystemen, door AI ondersteunde technologieën, biometrische sensoren en geavanceerde modellering om de capaciteiten van vliegers te versterken via een geïntegreerde human-machine teaming-agent. Het project heeft als doel:
- een robuust framework te ontwikkelen voor het beoordelen van de cognitieve en fysiologische toestand van vliegers en de samenwerking tussen mens en machine;
- het e-Pilot-concept te demonstreren in zowel single-vehicle als multi-ship operationele scenario’s;
- de prestaties, veiligheid, overlevingskans en missie-effectiviteit van vliegers te verbeteren.
Na voltooiing zal het project de Nederlandse industrie naar verwachting in staat stellen een belangrijke technologische sprong te maken binnen de militaire luchtvaart, waardoor missies effectiever en veiliger kunnen worden uitgevoerd dankzij verbeterde human-machine teaming.

De betrokkenheid van NLR brengt ongeëvenaarde lucht- en ruimtevaartexpertise in het e-Pilot-project. Met een bewezen staat van dienst in Europese samenwerking en toonaangevend internationaal onderzoek speelt NLR een cruciale rol in het ontwikkelen van technologieën op middelhoge tot hoge technical readiness levels (TRL 3 tot 7). Door deze kennis over te dragen aan de Nederlandse industrie helpt NLR de stap van onderzoek naar toepassing te versnellen en de ontwikkeling van volwassen, missierelevante oplossingen te ondersteunen die direct aansluiten bij de behoeftes van het Nederlandse Ministerie van Defensie.
“Deze samenwerking versnelt de ontwikkeling van intelligente vlieger-ondersteunende technologieën die zowel de Nederlandse defensiecapaciteit als ons nationale innovatie-ecosysteem versterken. Het e-Pilot-concept biedt bovendien veel potentieel voor civiele luchtvaarttoepassingen, doordat het bijdraagt aan veiligere, slimmere en efficiëntere vluchtoperaties. Door de kloof tussen bemande en onbemande domeinen te overbruggen, versterkt dit initiatief de leidende positie van Nederland op het gebied van human-machine teaming en intelligente luchtvaartsystemen,” aldus Tineke van der Veen, CEO van NLR.
Lockheed Martin loopt al jaren voorop in de ontwikkeling van het e-Pilot-concept en technologieën voor human-machine teaming op diverse platformen. Lockheed Martin zal technologie delen die het afgelopen decennium is ontwikkeld om de capaciteiten van NLR te versterken, waarbij Elitac Wearables en 2M Engineering als Nederlandse industriële partners en kennisinstituut TNO deelnemen.
“Dit project benadrukt het belang van een sterk Nederlands consortium van toonaangevende kennisinstituten en gespecialiseerde industriële partners dat samenwerkt met Lockheed Martin om het onderzoek en de ontwikkeling op het gebied van human-machine teaming te versnellen. Dit project stelt de Nederlandse Strijdkrachten in staat hier voordeel uit te halen, zowel in training als tijdens missies,” zegt JC Dicke, Commissaris voor Militaire Productie (CMP) van Nederland. “Het illustreert de waarde van het win-win-win Industrial Participation Policy, waarbij de OEM, de Nederlandse industrie en de Strijdkrachten allemaal profiteren.”
“Het vermogen om te voorspellen wat er vervolgens zal gebeuren en autonoom correcties uit te voeren of acties te ondernemen om de vlieger te ondersteunen, is een kernfunctie van een e-Pilot (digital twin). Hiermee kunnen de cognitieve en fysiologische beperkingen van de mens worden gecompenseerd, wat een cruciale rol speelt in het vergroten van de overlevingskans en missie-effectiviteit,” zegt Keith Higginbotham, Lockheed Martin Aerospace Physiology & Human Performance Technical Lead. “Dit project stelt de Nederlandse industrie in staat vliegers te ondersteunen met de meest geavanceerde technologieën. Het onderstreept tevens het belang van internationale samenwerking en een sterk IP-partnerschap.” “Lockheed Martin kijkt ernaar uit om de samenwerking met NLR en Nederlandse technisch-inhoudelijke experts voort te zetten,” zegt Joe Krapf, Lockheed Martin Industrial Participation Country Manager. “Het e-Pilot-project zal de capaciteiten van NLR versterken bij het ontwikkelen van softwarepakketten ter ondersteuning van Nederlandse militaire vliegers en commerciële piloten.”

